રાણી લક્ષ્મી બાઈ, જેને “ઝાંસીની યોદ્ધા રાણી” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતીય ઈતિહાસની સૌથી નોંધપાત્ર અને નિર્ભય મહિલાઓમાંની એક હતી. 19 નવેમ્બર, 1828 ના રોજ વારાણસીમાં જન્મેલા, તે ભારતીય સ્વતંત્રતા અને મહિલાઓના અધિકારોની લડતમાં એક પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ બની હતી. તેમનું જીવન અને વારસો માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં લોકોને પ્રેરણા આપતા રહે છે.
રાણી લક્ષ્મીબાઈનો જન્મ મણિકર્ણિકા તરીકે મોરોપંત તાંબે અને ભાગીરથી બાઈને થયો હતો. તેણીએ 19મી સદીમાં એક છોકરીનો બિનપરંપરાગત ઉછેર કર્યો હતો, તેને સામાન્ય કળા અને વિજ્ઞાનની સાથે ઘોડેસવારી, તલવારબાજી અને તીરંદાજી શીખવવામાં આવી હતી. શિક્ષણ પ્રત્યે તેના માતાપિતાના ઉદાર દૃષ્ટિકોણથી તેણીને મજબૂત, સ્વતંત્ર અને આત્મનિર્ભર મહિલા બનાવવામાં મદદ મળી.
14 વર્ષની ઉંમરે મણિકર્ણિકાના લગ્ન ઝાંસીના મહારાજા રાજા ગંગાધર રાવ સાથે થયા હતા. તેમના લગ્ન પછી તેમને લક્ષ્મીબાઈ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. દુ:ખદ રીતે, રાજા ગંગાધર રાવનું કોઈ પુરૂષ વારસદાર વિના અવસાન થયું, જેના કારણે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ ડોકટ્રીન ઓફ લેપ્સ હેઠળ ઝાંસી સામ્રાજ્યને જોડી દીધું, જેના કારણે નોંધપાત્ર કટોકટી સર્જાઈ. આ સિદ્ધાંતે અંગ્રેજોને એવા કોઈપણ ભારતીય રાજ્યને જોડવાની મંજૂરી આપી હતી જેમાં પુરુષ વારસદારનો અભાવ હતો.
રાણી લક્ષ્મીબાઈનો તેમના રાજ્ય અને તેમના લોકોની રક્ષા કરવાનો નિર્ણય તેમના પતિના મૃત્યુના પગલે સ્પષ્ટ થઈ ગયો. તેણીએ ઝાંસીના જોડાણને સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો અને બ્રિટિશ સામ્રાજ્ય સામે અવિરતપણે લડ્યા. યુદ્ધના મેદાનમાં તેણીની બહાદુરી અને તેણીના વિષયો પ્રત્યેની તેણીની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતાએ તેણીને “યોદ્ધા રાણી” નું બિરુદ અપાવ્યું.
રાણી લક્ષ્મીબાઈએ 1857ના ભારતીય વિદ્રોહમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી, જેને સિપાહી વિદ્રોહ અથવા સ્વતંત્રતાના પ્રથમ યુદ્ધ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેણીએ બ્રિટિશ દળો સામે તેની સેનાનું સક્રિય નેતૃત્વ કર્યું. બળવો દરમિયાનની સૌથી પ્રતિકાત્મક ઘટનાઓમાંની એક તેણીના દત્તક પુત્ર સાથે તેની પીઠ સાથે યુદ્ધમાં તેની સુપ્રસિદ્ધ સવારી હતી. તેણીની નિર્ભય ભાવના અને તેના લોકો પ્રત્યેની તેણીની પ્રતિબદ્ધતા ખરેખર આશ્ચર્યજનક હતી.
રાણી લક્ષ્મીબાઈનો વારસો સમય કરતાં વધુ છે. તેણીની હિંમત, નિશ્ચય અને તેના લોકો પ્રત્યેની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા પેઢીઓને પ્રેરણા આપે છે. તે મહિલા સશક્તિકરણ અને સંસ્થાનવાદી શાસન સામે પ્રતિકારનું પ્રતીક છે. આજે, તેમની સ્મૃતિ વિવિધ સ્વરૂપોમાં જીવે છે, પ્રતિમાઓ અને સ્મારકોથી લઈને ફિલ્મો અને સાહિત્ય સુધી, તેમના જીવનની ઉજવણી અને ભારતની સ્વતંત્રતાની લડતમાં તેમના યોગદાનની ઉજવણી કરે છે.
રાણી લક્ષ્મીબાઈનું જીવન પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિમાં નિશ્ચય અને હિંમતની શક્તિનો પુરાવો છે. તેણીના લોકો પ્રત્યેની તેણીની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા અને યુદ્ધના મેદાનમાં તેણીના નિર્ભય નેતૃત્વએ તેણીને શક્તિ અને સ્થિતિસ્થાપકતાનું કાયમી પ્રતીક બનાવ્યું છે. તે માત્ર ભારતની મહિલાઓ માટે જ નહીં પરંતુ વિશ્વભરના લોકો માટે પ્રેરણા બની રહી છે જેઓ અવરોધોને દૂર કરવા અને ન્યાય અને સ્વતંત્રતા માટે લડવા માંગે છે. ઝાંસીની યોદ્ધા રાણીનો વારસો હંમેશ માટે આશા અને પ્રેરણાના કિરણ તરીકે ચમકશે.
Kruti Rana