સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, જેને “ભારતના લોખંડી પુરુષ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતની આઝાદીની લડત અને રાષ્ટ્રનિર્માણની અનુગામી પ્રક્રિયાના ઈતિહાસમાં એક મહાન વ્યક્તિ હતા. તેમનું જીવન અને વારસો તેમના અતૂટ સમર્પણ, નેતૃત્વ અને દ્રષ્ટિનો પુરાવો છે, જેણે આધુનિક ભારતને આકાર આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનો જન્મ 31 ઓક્ટોબર, 1875ના રોજ પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાત રાજ્યના નાના શહેર નડિયાદમાં થયો હતો. નાનપણથી જ, તેમણે અસાધારણ બુદ્ધિ અને ન્યાયની તીવ્ર ભાવના દર્શાવી હતી. તેમણે કાનૂની કારકિર્દી બનાવી, અંતે બોમ્બે હાઈકોર્ટમાં અગ્રણી બેરિસ્ટર બન્યા. જો કે, તેમનું હૃદય હંમેશા બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી શાસનથી ભારતની આઝાદીના કારણ સાથે હતું, અને તેઓ સ્વતંત્રતાની લડતમાં અગ્રણી રાજકીય પક્ષ, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા.
સ્વતંત્રતા ચળવળમાં પટેલના સૌથી નોંધપાત્ર યોગદાન પૈકી એક ભારતના રજવાડાઓને એક કરવામાં તેમની ભૂમિકા હતી. 1947 માં ભારતની સ્વતંત્રતા સમયે, ઉપખંડ અસંખ્ય રજવાડાઓમાં વહેંચાયેલું હતું, દરેક તેના શાસક સાથે. પટેલની નોંધપાત્ર રાજદ્વારી અને નેતૃત્વ કુશળતા મોખરે આવી જ્યારે તેમણે આ રાજ્યોને નવા સ્વતંત્ર ભારતમાં એકીકૃત કરવાના મિશનની શરૂઆત કરી. વાટાઘાટો, સમજાવટ અને ક્યારેક-ક્યારેક બળના ઉપયોગના સંયોજન દ્વારા, પટેલે 560 થી વધુ રજવાડાઓને ભારતીય સંઘમાં સફળતાપૂર્વક એકીકૃત કર્યા, એક એકીકૃત અને સ્વતંત્ર ભારતનું નિર્માણ કર્યું. આ સ્મારક સિદ્ધિએ તેમને “સરદાર” (એટલે કે નેતા અથવા વડા) નું બિરુદ મેળવ્યું, જે તેમના દેશવાસીઓ તરફથી આદરની નિશાની છે.
પટેલના વારસાનું બીજું નિર્ણાયક પાસું બિનસાંપ્રદાયિકતા અને રાષ્ટ્રીય એકતાના સિદ્ધાંતો પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતા છે. તેઓ ભારતની ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતાને સમજતા હતા અને દ્રઢપણે માનતા હતા કે નવનિર્મિત રાષ્ટ્ર બિનસાંપ્રદાયિક અને સર્વસમાવેશક હોવું જોઈએ. ધાર્મિક અને વંશીય લઘુમતીઓ માટે સમાન અધિકારો અને રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવાના તેમના પ્રયાસો ભારતના લોકશાહી નીતિનો પાયાનો પથ્થર છે.
સરદાર પટેલનું નેતૃત્વ રાજકીય ક્ષેત્રની બહાર પણ વિસ્તર્યું હતું. ભારતના પ્રથમ નાયબ વડા પ્રધાન અને ગૃહ પ્રધાન તરીકે, તેમણે મજબૂત અને સ્થિર સરકારનો પાયો નાખવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમણે ભારતીય બંધારણનો મુસદ્દો ઘડવામાં અને ભારતના વહીવટી માળખાને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. આ સંદર્ભમાં તેમના યોગદાનથી એક મજબૂત અને એકીકૃત ભારતીય રાજ્ય બનાવવામાં મદદ મળી.
સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું જીવન તેમના રાષ્ટ્ર અને તેમના લોકોની સેવા માટેના તેમના અતૂટ સમર્પણનો પુરાવો છે. તેઓ એક સાચા દેશભક્ત હતા જેમણે ભારતના હિતોને સર્વોચ્ચ સ્થાન આપ્યું હતું. તેમના નેતૃત્વ, દ્રષ્ટિ અને એકતા પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાએ રાષ્ટ્ર પર અમીટ છાપ છોડી છે.
કમનસીબે, 15 ડિસેમ્બર, 1950ના રોજ સરદાર પટેલનું અવસાન થયું ત્યારે તેમનું જીવન ટૂંકાવી દેવામાં આવ્યું. તેમ છતાં, તેમનો વારસો ભારતીયોના હૃદય અને દિમાગમાં જીવે છે અને તેઓ પેઢીઓને પ્રેરણા આપતા રહે છે. વિશ્વ તેમને “ભારતના લોખંડી પુરૂષ” તરીકે યાદ કરે છે, કારણ કે તેઓ ભયાવહ પડકારોનો સામનો કરવા માટે તેમની અદમ્ય શક્તિ અને નિશ્ચય માટે.
નિષ્કર્ષમાં, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું ભારતની સ્વતંત્રતાની લડતમાં યોગદાન, રજવાડાઓના એકીકરણમાં તેમનું નોંધપાત્ર કાર્ય અને એકતા, બિનસાંપ્રદાયિકતા અને રાષ્ટ્રનિર્માણ પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતાએ ભારતના ઈતિહાસ પર અમીટ છાપ છોડી છે. તેમનું જીવન નેતૃત્વ, પ્રામાણિકતા અને રાષ્ટ્રની સુધારણા માટે સમર્પણનું તેજસ્વી ઉદાહરણ છે. સરદાર પટેલનો વારસો માત્ર ભારત જ નહીં પરંતુ વિશ્વભરના લોકોને પ્રેરણા આપતો રહેશે જેઓ એકતા, વિવિધતાના સિદ્ધાંતોને મહત્ત્વ આપે છે.
Kruti Rana